Wat is het verschil tussen anarchistisch communisme en sociale ecologie?

Hoewel beide stromingen sterke raakvlakken hebben en elkaar deels beïnvloed hebben is er een verschil tussen sociale ecologie en anarchistisch communisme. We zetten hier de voornaamste verschillen tussen de twee stromingen even op een rijtje.

Anarchistisch communisme (ook anarcho-communisme genoemd) is een politieke en sociale theorie die pleit voor het volledig afschaffen van privé-eigendom, kapitalisme en hiërarchische staatsstructuren, ten gunste van gemeenschappelijk bezit en vrijwillige samenwerking tussen vrije individuen. Bekende voortrekkers ervan waren gedurende lange tijd onder meer Peter Kropotkin en Murray Bookchin. Beide filosofen leven niet meer maar die laatste is ook nog steeds de bekendste voortrekker van de sociale ecologie dus er bestaat zeker een overlapping tussen de twee stromingen. Die allebei streefden naar sociale vrijheid in samenlevingen. Sociale ecologie heeft zich wel meer bezig gehouden met de vraag hoe een politieke strategie te ontwikkelen naar die vrije samenleving toe. Beide stromingen streven naar het veel inspraak geven aan iedereen bij de besluitvorming over hoe leefgemeenschappen in te richten.

In beide stromingen is de economie idealiter gebaseerd op gebruik in plaats van bezit: mensen nemen wat zij nodig hebben en dragen bij wat zij kunnen, zonder loonarbeid of geldsysteem. De weg daar naartoe lijkt in de sociale ecologie wat langer dan in het anarchistisch communisme. Sociale ecologisten benadrukken vaker wat zij willen bereiken op korte of op lange termijn. Ook is succes daarbij niet gegarandeerd, determinisme in de toekomst wordt door sociale ecologisten duidelijk geweigerd. In beide stromingen is de maatschappij idealiter georganiseerd in vrije communes die zichzelf besturen, maar met elkaar verbonden zijn via (con)federaties van gemeenschappen die dingen besluiten voor zichzelf op een horizontale manier, in plaats van besluiten op een hiërarchische manier te nemen. De sociale ecologie benadrukt daarbij het belang van rechtstreekse democratie in de vorm van geïnstitutionaliseerde volksvergaderingen en het oog hebben voor meerderheidsbesluitvorming.

Sociale ecologie werd voor het eerst ontwikkeld door Murray Bookchin in de jaren zestig. Hij nam de term enthousiast over van de eveneens libertaire en progressieve denker Erwin Anton Gutkind, en ontwikkelde daarbij een sociale en ecologische filosofie die stelde dat de ecologische crisis zijn oorsprong vindt in maatschappelijke/sociale hiërarchieën en vormen van overheersing tussen mensen zelf. Bookchin betoogde dat het idee dat de mens de natuur dient te overheersen voortkomt uit de overheersing van mensen door andere mensen — zoals patriarchale, klassen- of staatsstructuren — en dat ecologische duurzaamheid enkel bereikt kan worden door sociale gelijkwaardigheid en directe democratie. 

De sociale ecologie streeft naar een gedecentraliseerde, ecologisch verantwoorde samenleving. Bookchin ontwikkelde later verder zijn politieke visie, waarin hij duidelijk afstand nam van klassiek anarchisme door de nadruk te leggen op het belang van de institutionalisering van politieke confederaties en democratische lokale gemeentestructuren in plaats van een afwijzing van politiek te organiseren. Hij noemde dit communalisme. Anarchistisch communisme staat vandaag nog steeds dichter bij klassiek en 19de eeuws anarchisme.

Anarchistisch communisme richtte zich steeds op de bevrijding van mens en arbeid van economische overheersing, terwijl sociale ecologie daar ook naar streefde maar daarbij steeds vertrok vanuit ecologische en sociale samenhang, waarbij sociale emancipatie noodzakelijk is om ecologische balans te herstellen. Beide stromingen blijven in beweging qua visies en streefdoelen maar wat wel blijft in beide denktradities/praktijken is een streven naar een niet-hiërarchische samenleving. Sociale ecologie integreert echter sociaal-ecologische en politieke verantwoordelijkheid van mensen als kernbeginsel waar anarchistisch communisme primair sociaal-economisch van aard is.