Interview uit september met Maria (Masha) Alyokhina van Pussy Riot
Maria Alyokhina van Pussy Riot werd in september 2023 geïnterviewd door Marc-Christoph Wagner. Het interview vond plaats tijdens de installatie van de tentoonstelling Velvet Terrorism – Pussy Riot’s Russia in het Louisiana Museum of Modern Art, Humlebæk, Denemarken. In het interview reflecteert Alyokhina onder meer op de rol van het Westen in de jaren tussen de zogenaamde herverkiezing van Poetin als president in 2012 en het begin van de oorlog in Oekraïne.
“Ik wil de dingen laten zien zoals ze zijn.”
Maak kennis met Maria (Masha) Alyokhina van de Russische activistische
beweging Pussy Riot, die al meer dan tien jaar door middel van
publieke, kleurrijke en geweldloze acties tegen het regime van
Vladimir Poetin protesteert.
“Het systeem pretendeert een serieus gezicht te hebben. Dat is hoe ze
willen dat de angst bij je binnendringt en je verlamt. En wij geloven
dat de glimlach en de humor deze angst doorbreken.”
Maria Alyokhina beschrijft het huidige Rusland als een totalitair
regime en de ontwikkeling sinds 2012 als “de weg naar de hel”, die een
dieptepunt bereikte met de aanval op Oekraïne in 2022.
“Sinds de grootschalige invasie geloof ik dat de wereld zich moet
verenigen en Oekraïne beschermen. De nadruk moet nu vooral op hen
liggen. Ik kan gewoon niet al mijn emoties delen omdat het een
constante schande is. Het is een voortdurende duistere schande. Ik wil
niet dat Poetin Oekraïne wint.”
“Pussy Riot reageerde op onrecht. Als we iets zien dat oneerlijk is,
reageren we. Het gebeurde stap voor stap. Er was geen grootschalig
verzetsplan. Natuurlijk is revolutie iets dat in het hart leeft. Maar
we gebruikten wat we hadden. We hebben naakt voor het systeem gestaan.
Maar wij hebben iets gedaan.”
Maria Alyokhina werd in 1988 in Moskou geboren en groeide op in het
Rusland van de jaren negentig. Ze herinnert zich ‘mensen die overal in
de rij stonden voor eten, kleding en vouchers.’ Alyokhina werd
opgevoed door haar moeder, een programmeur, en ontmoette haar vader,
een wiskundeleraar, pas op haar 21ste. Ze haatte het Russische
onderwijssysteem en veranderde vier keer van school: “Ze leerden je
niet na te denken. Ze wilden dat we ons gewoon aan de regels hielden.
Uiteraard vond ik het helemaal niet leuk.” Alyokhina studeerde
journalistiek en creatief schrijven en was ook een milieuactivist.
In 2011 sloot Alyokhina zich aan bij het feministisch-activistische
kunstcollectief Pussy Riot. De toenmalige premier Vladimir Poetin had
destijds aangekondigd dat hij zich bij de komende Russische
verkiezingen in maart 2012 opnieuw kandidaat zou stellen voor het
presidentschap. Geworteld in punk, humor, poëzie en pure woede is
Pussy Riot bekend geworden door hun beroemde spontane en moedige
acties om het Russische regime uit te dagen. In 2012 voerden ze hun
eerste actie op het Rode Plein in Moskou uit, waarbij ze een lied ten
gehore brachten waarin Poetin werd bespot. Met behulp van kleurrijke
kleding, vermommingen en protestliederen in hun confrontatie met de
Russische autoriteiten vallen de verzamelde acties van Pussy Riot al
snel op.
Verschillende optredens van Pussy Riot zijn inmiddels legendarisch,
waaronder Punk Prayer, dat in 2012 plaatsvond in de Moskouse
kathedraal van Christus de Verlosser. Als resultaat van de actie
werden drie leden van de groep, onder wie Alyokhina, veroordeeld tot
twee jaar gevangenisstraf. Ze werden beschuldigd van ‘hooliganisme
ingegeven door religieuze haat’. Het proces en de gevangenneming
kregen grote internationale aandacht. Kijkers van over de hele wereld
zagen ook vier leden van de groep, vermomd als politieagenten, over
het veld rennen tijdens de WK-finale van 2018 tussen Frankrijk en
Kroatië in Moskou.
Terugkerende thema’s in de feministische, anti-Poetin-praktijken van
Pussy Riot zijn onder meer de vrijheid van meningsuiting,
mensenrechten, LGBTQ+-rechten en de vrijlating van politieke
gevangenen, terwijl de recente acties en werken
anti-oorlogsverklaringen en steun voor Oekraïne bevatten. Vanuit het
perspectief van de cultuurgeschiedenis is het werk van Pussy Riot
geworteld in het dadaïsme en Fluxus en, in bredere zin, in de
politieke kunst van het 20e-eeuwse actionisme, terwijl de methoden van
happening en performancekunst tot het uiterste worden doorgevoerd in
de onbeschermde omgeving van openbare ruimtes.
Pussy Riot zet plotselinge acties in met een verrassingsfactor, die ze
vastleggen in foto's en video. Ze publiceren en voeren ook punkmuziek
uit op tournee, publiceren boeken, nemen deel aan debatten en houden
politieke toespraken. Tegenwoordig is Pussy Riot meer een beweging dan
een afgebakend collectief. Pussy Riot is actief in kleine groepen en
in een verscheidenheid aan niet-gecoördineerde projecten over de hele
wereld. Hun motto is: Iedereen kan Pussy Riot zijn.
