Opvattingen over Oost-Europa en Rusland (2)

16 april

De oorlog in Oekraïne? Het gaat niet over Russen of Oekraïners in deze kwestie. Het gaat over het Russische leger, het Wagner bataljon, de Azov brigade, de vele patriottische Oekraïners die zich al dan niet met zwaar wapengeschut verzetten, de anarchistische Oekraïners, de mensen in Rusland die zich daar tegen Poetin zijn oorlog verzetten, de NAVO, de mensen die naar Oekraïne afreizen om tegen het Russische leger te gaan vechten etc.

17 april

Ik vertaalde voor jullie enkele voorstellen van de Duitse Jutta Ditfurth, actief als o.a schrijfster en politica in Frankfurt. Sommige voorstellen kunnen zeer ambitieus lijken maar door de graantekorten in de wereld als het gevolg van de oorlog in Oekraïne kunnen er zware gevolgen zijn voor mensen in arme landen als bijvoorbeeld Jemen en Syrië. Namelijk nog meer armoede en grote hongersnoden. Etcetera. Enige ambitie lijkt me dan ook op zijn plaats in deze kwestie.
Oekraïne... wat zou volgens Jutta Ditfurth een pacifistisch / antimilitaristisch beleid tegen het Russische imperialisme zijn?
1. Zoveel mogelijk mensen Oekraïne laten ontvluchten, allemaal.
2. Het thuisfront van Poetin veel meer destabiliseren: informatie over de oorlog tegen de Russische bevolking, over wreedheid van oorlogsvoering, echte belangen, enzovoort.
3. Rusland economisch destabiliseren door veel meer sancties en een onmiddellijke, in ieder geval snellere importstop. Het in evenwicht brengen van de sociale gevolgen in Duitsland door iets anders te gaan doen met geld voor bewapening en hogere belastingen voor welgestelde, vermogende en rijke mensen. Hogere belastingen voor grote bedrijven.
4. Rusland destabiliseren met internationale maatregelen (vergelijkbaar met punt 3.) en tot onderhandelingen dwingen.
5. Het Duitse nationalisme, dat zijn invloeden heeft in Oekraïne, bestrijden.

Er zijn er die denken dat de vredesbeweging veel gaat over het idee dat Oekraïners zich moeten overgeven. Dat is een fout idee. Het lijkt mij een zeer onrealistisch idee dat Oekraïners zich zomaar zouden overgeven in deze oorlog in hun land. Er is bijvoorbeeld veel militarisme en patriottisme in Oekraïne. Toch zal die oorlog in het land snel moeten stoppen want als het gevolg ervan dreigt er nog veel meer armoede en honger in de wereld. Het graan uit Oekraïne en Rusland is van groot belang in de wereldeconomie. Daarnaast is het ook zo dat er naast gewelddadig verzet ook zoiets bestaat als geweldloos verzet. Er zijn zeker groepen in Oekraïne die te weinig met dat idee bezig zijn.


18 april

In 2019 en 2020 verhuisden er vooral Roemenen en Fransen naar België. Als de naam van de nieuwe Franse president binnenkort bekend wordt zullen er misschien nog wel veel Fransen naar hier verhuizen. Wordt 2022 het jaar van de volksverhuizingen in Europa? Dat is het al. Er worden tot tien miljoen mensen weg vluchtend uit Oekraïne verwacht. Maar mannen tussen 18 en 60 jaar die fit bevonden worden om in het Oekraïense leger te dienen mogen het land niet ontvluchten. Wat de straffen juist zullen zijn voor wie het wel doet? Die zouden weleens hard kunnen zijn.

Waar Oekraïne onder andere nood aan heeft: culturele/bestuurlijke autonomie en democratie voor de eigen regio's. Ook voor de Krim en de Donbas regio. Het Belgische federale model kan daarvoor inspirerend werken. Nationalisme in zowel Rusland als Oekraïne spelen een slechte rol in een conflictsituatie in Oekraïne. Een onenigheid die al vele jaren aansleept, zelfs nogal wat wortels heeft in de jaren dertig, toen Oekraïne helemaal het gelag moest betalen voor de extreem autoritaire praktijken van Stalin..

Dat de Russische elite helemaal de taal van Europees extreemrechts heeft geleerd bewijst de Russische voormalige president Dimitri Medvedev, die momenteel aan het hoofd staat van de Russische veiligheidsraad. Het grote aantal Oekraïense vluchtelingen kan volgens Medvedev een golf van misdaad teweegbrengen in de EU. Europeanen bang proberen te maken voor de instroom van vluchtelingen, waar hebben we dat nog gezien? Juist, bij Europees extreemrechts. Maar de EU landen mogen de Oekraïense vluchtelingen zeker welkom heten.

19 april

Mensenrechtenexpert Brigitte Herremans (vroeger van Pax Christi, tegenwoordig aan een doctoraat bezig) in De Morgen over Noam Chomsky: "Die wil dat Oekraïners zich maar overgeven. Hoe kun je dat nu zeggen als humanist, als je bezorgd bent om het recht van burgers overal ter wereld?” Ik heb niet de indruk dat Chomsky de illusie heeft dat Oekraïners zich zomaar gaan overgeven. Hij wil wel een onderhandelde vrede, onder andere om grote hongersnoden in de wereld (als het gevolg van graantekorten door de oorlog in Oekraïne) te vermijden. Herremans: "Chomsky vindt het imperialisme van Poetin minder erg dan dat van de VS." Ook dat is misschien maar interpretatie. Ik heb dit Chomsky nog niet zo zelf zien zeggen. Als we het langdurige imperialisme van de VS in de wereld echter in rekening brengen (al vele decennia is dat bezig), dan is het imperialisme van Poetin een stuk korter en individueler (ondanks de steun die Poetin krijgt van anderen). Just saying.

De Morgen: "De val van de Donbas zou een kantelpunt kunnen betekenen. De legermacht in de regio behoort tot een van de meest geharde en ervaren takken van het Oekraïense leger. Weten de Russen daar een doorbraak te forceren, dan staat Oekraïne er slechter voor bij een volgende aanval op Kiev.
Bovendien kan Oekraïne niet zomaar massaal troepen naar de Donbas sturen om het Russische offensief te stuiten. Zo moet het Oekraïense leger, dat al zwaar onder druk staat, ook Kiev blijven beschermen - ook al zijn de Russen er inmiddels weggetrokken. Hetzelfde geldt voor de andere gebieden in het oosten en het zuiden van Oekraïne.
Als Rusland in de Donbas succesvol is, zou Moskou de zege kunnen uitroepen en proberen te verzilveren in onderhandelingen." Volgens mij kan de val van de Donbas regio inderdaad een kantelpunt betekenen. Als Rusland daarna toch nog andere regio's in Oekraïne wil veroveren kan men vertrokken zijn voor een nog jarenlange zware oorlog in het land, één waar ook de rest van de wereld zwaar onder zal lijden. Gaat het Russische leger ook Kiev/Kyiv opnieuw aanvallen? Het heeft daar eigenlijk weinig bij te winnen. Men zit er helemaal niet te wachten op een bezetting van het Russische leger. De mentaliteit is er wat anders dan in de Krim en de Donbas regio bijvoorbeeld. Men is er meer Westers gezind, en er is meer ruimte voor de rol van subculturen. Het is natuurlijk wel een grote stad, waar veel mensen meer angst voor het Russische leger kunnen oplopen. En de Russische regering intimideert graag.

20 april

Columnist Stevo Akkerman voor de Nederlandse krant Trouw: "Het is waar dat de Azov-bataljon wortelt in radicaal-nationalistisch denken en dat sommige van deze strijders symbolen dragen als de Zwarte Zon en de Wolfsangel, beide afkomstig uit het nationaal-socialisme. Daarbij gaat het om ongeveer 15 procent van de naar schatting 2800 manschappen, aldus de Oekraïense politieke wetenschapper Ivan Gomza in een artikel dat verscheen op de nieuwssite ‘Raam op Rusland’.
Pogingen om van Azov, dat een belangrijke rol speelde bij de Maidan-revolutie van 2014, een politieke partij te maken zijn mislukt, kiezers lieten de beweging massaal links liggen. Als militaire eenheid heeft Azov wel zijn betekenis, met name in Marioepol, maar de aanwezigheid van enkele honderden extreem-rechtse figuren in hun gelederen – ik kan niet beoordelen of het neo-nazi’s zijn – zegt niets over het leger als zodanig, laat staan over Oekraïne als nationale staat." Dit is echter een afzwakking van de feiten. Er zijn zelfs, ook recent nog, mensen in het extreemrechtse Azov-bataljon actief die zelf aangeven neo-nazi te zijn. Dat de rechtse Oekraïense regering ook te weinig doet om de invloeden van extreemrechts in anti-Poetin kringen te bestrijden is iets wat Akkerman er niet bij vermeldt.

Vreselijk zijn de arrestaties van anarchisten in Wit-Rusland. Hieronder een foto van een Wit-Russische anarchist genaamd Sergey Zhardetskiy, onlangs gearresteerd. Het regime in Wit-Rusland doet er veel aan om de anarchistische beweging daar kapot te maken. Hallo Europese media? Hallo groot deel van de Europese linkerzijde? Gaan jullie er eindelijk ook over berichten of gaan jullie er over blijven zwijgen?

Dat men bij de krant De Morgen moeite heeft om de linkse en antimilitaristische kaart te trekken bij de kwestie Oekraïne? Het komt onder andere tot uiting in het gegeven dat de krant weinig of geen moeite doet om ook authentiek linkse stemmen uit Rusland en Oost-Europa aan bod te laten komen over de kwestie. Liever laat het bijvoorbeeld Alicja Gescinska, enkele jaren geleden nog derde op de lijst voor de Europese verkiezingen bij Open Vld aan het woord in een column. Ze vindt Noam Chomsky’s analyse als het over de oorlog in Oekraïne gaat "erg vrijblijvend, naïef zelfs inzake Poetins denk-, droom- en waanbeelden." Wat Gescinska dan zogezegd zoveel beter kan in dit? Het is mij niet duidelijk. Ze verwijst graag naar het denken van Hannah Arendt, maar deze filosofe stond duidelijk anders tegenover militarisme en geweld dan Gescinska. Arendt stond bijvoorbeeld meer open voor tactieken van geweldloos verzet.

Voormalig hoofdredacteur van De Morgen Bart Eeckhout doet er nog een schep bovenop. Mieke Vogels (Groen) stelde vorige week in Humo terecht: “Die oorlog moet stóppen.” Wat vindt Eeckhout daarvan? "Zo’n standpunt is in het beste geval naïef." Ja, hallo? Moet die oorlog dan nog tien jaar doorgaan voor Eeckhout of wat bedoelt hij? Natuurlijk moet er met Poetin onderhandeld worden om tot vrede in Oekraïne te proberen komen. Eeckhout behoudt echter liever de illusies die hij koestert in de rol die Joe Biden speelt in de kwestie. "Toen de Amerikaanse president Joe Biden enige weken geleden per ongeluk zei dat Poetin daarom ‘weg’ moest, werd hij algemeen veroordeeld voor zijn ‘ondiplomatieke’ taal. Vandaag dringt de vraag zich op of Biden niet gewoon gelijk had."
Zelfs als je Poetin weg zou krijgen, hetgeen op zich al heel moeilijk zal zijn, is het niet gegarandeerd dat je iemand minder slecht in de plaats krijgt. Een poging tot regimewissel kan ook nog onbedoelde gevolgen hebben. Een Rusland bijvoorbeeld dat uit elkaar dreigt te vallen omdat reactionaire leiders uit verschillende Russische regio's elkaar beconcurreren. En waar eindigt dat? Indertijd hoopte men in 'het Westen'ook dat de situatie in Libië zou verbeteren na het verdwijnen van de reactionaire Kadhafi. Welnu, dat was niet het geval. En wat er ook nog is in Rusland: daar staan kernwapens. Het is jammer dat veel mensen in België nog altijd naïef kunnen doen als het over het gebruik van kernwapens gaat. Voor wie de Koude Oorlog van vroeger bewust meemaakte is het nochtans vaak duidelijker: kernwapens zijn allesbehalve ongevaarlijk speelgoed.

Uiteindelijk kan je stellen dat Poetin het slechtste uit het stalinisme en neostalinisme combineert met veel rechtse en extreemrechtse elementen. Maar Poetin is dus bruiner dan de eerder roodbruin geworden Chinese Communistische partij. Anders zouden de banden tussen de Russische regering en de Chinese regering nog hechter zijn.

Er is nu vooral een grote verandering in 'het Westen' en bij uitbreiding wereldwijd nodig over hoe we als landen omgaan met wapenhandel, verbruik van fossiele brandstoffen en andere economische kwesties. Een nieuw en constructiever verhaal waar we Rusland, Saoedi-Arabië, Noord-Korea, Iran en andere schurkenstaten in zouden mee moeten proberen te sleuren. Of ze het in het Kremlin en andere bolwerken van opvallend autoritaire staten nu willen of niet. Men moet bijvoorbeeld Rusland dwingen op een andere soort economie over te schakelen. Want veel van de Russische economie draait op zowel fossiele brandstoffen als wapens verkopen of produceren. Maar dit vraagt om een grote switch: herverdeling van de inkomens, minder rijken en minder armen, andere media en ander onderwijs. Voor velen is deze stap een te grote stap om te nemen. Zeker bij de machthebbende elites en alle reactionaire krachten is er veel weerstand tegen.