Femke Halsema en de kloof tussen links en rechts
Ik ken de Nederlandse Femke Halsema (GroenLinks) als een bekwame politica, haar zin voor feminisme spreekt me aan, en ook haar interesse in het concept vrijheid.
Net als Halsema ben ik geïnspireerd door de geschriften van de libertaire historicus en schrijver Arthur Lehning (1899 -2000). Al op jonge leeftijd (in 1926) schreef Lehning over vrijheid : "Alleen in een vrije, dit is harmonische maatschappij kan zich de persoonlijkheid ontwikkelen. Naarmate de autoriteit vermindert en de vrijheid toeneemt, vrijwillige samenwerking en rechtvaardigheid zich in het maatschappelijke doorzet, lost zich de schijnbare tegenstelling individualisme-socialisme in zijn natuurlijke synthese sociaal-individualisme (anarchisme) op."
Zijn visie op vrijheid en de maatschappij zou later niet veel meer veranderen. Lehning bleef een Vrije socialist, die er veel aan deed om het socialisme van zijn autoritaire, onvrije invloeden te ontdoen.
Femke Halsema hecht al lang aan wat ze in 2005 "positieve vrijheid" noemde : "het scheppen van gelijke kansen op individuele vrijheid door emancipatie, onderwijs en arbeid." Ze citeerde daarbij toen ook Lehning : "Er moet.gelijkheid van vrijheid bestaan".
In het bevorderen van positieve vrijheid lag volgens Halsema "de opdracht voor linkse politiek: de maatschappelijke voorwaarden scheppen waaronder mensen zich daadwerkelijk vrij van achterstand en achterstelling kunnen emanciperen."
“Opnieuw lijnrecht tegenover elkaar. De kloof tussen links en rechts” is het relaas van een recent dubbelinterview, daarin belicht de Groene Amsterdammer deze maand de ideeën van twee Nederlandse politici.
“Het verschil tussen traditioneel linkse en rechtse partijen is in aanloop naar de verkiezingen weer actueel. GroenLinks-lijsttrekker Femke Halsema in gesprek met VVD'er Henk Vonhoff over een verwarrende tegenstelling.”
Na het artikel bekeken te hebben bekruipt me een gevoel van onbehagen. Wat een verwarrend relaas eigenlijk.
Zeker Vonhoff, die bij een rechts-liberale partij zit maar zichzelf omschrijft “als een uitgesproken linkse politicus”, slaat er regelmatig naast. Hij vindt de vakbeweging bijvoorbeeld rechts tegenwoordig, “want ook de vakbonden verdedigen de status-quo”.
Bovendien vindt Vonhoff de links-rechts tegenstelling een “volstrekt onbruikbare en achterhaalde tegenstelling geworden”.
Maar ook Femke Halsema zegt regelmatig dingen die me de wenkbrauwen doen fronsen.
“Het is links om de staat toe te staan in te grijpen in de economie, net zoals het links is om van de overheid een sociale politiek te verlangen”, vindt Halsema.
Dat klopt, maar is het ingrijpen van de staat in de economie altijd links? Nee dus, denken we maar aan vormen van economisch protectionisme en repressieve wetten tegen stakende mensen in bedrijven. Of wat met het beknotten van alternatieve economie door staten, al dan niet door gerechtelijke represailles tegen groepen die in grote mate buiten de kapitalistische economie actief worden?
GroenLinks vindt Halsema een progressief-linkse partij en “de moderne VVD”, de partij van Vonhoff, helemaal niet. “Waar GroenLinks vindt dat de overheid bijzonder terughoudend moet zijn in het doordringen van de privé-sfeer van haar burgers, is de VVD tegenwoordig juist van mening dat privacy ondergeschikt is aan andere belangen.”
Halsema vindt de VVD van de afgelopen twintig jaar “van een liberale partij veranderd in een economisch neoliberale en conservatieve partij”. Vroeger waren deze liberalen “kosmopolitisch” maar nu klampen ze zich vast aan de Nederlandse identiteit, zegt ze.
Halsema : “De mensen die het zwaarst getroffen zijn door de crisis zijn niet wij, maar de mensen in Afrika. Onze reflex mag niet zijn om als eerste te bezuinigen op de allerarmsten. Dat vind ik anti-liberaal.”
Of die mensen van de VVD vroeger zo kosmopolitisch waren, ik betwijfel het wel wat eigenlijk. Want wat is kosmopolitisch? De VVD heeft in zeer grote mate een achtergrond en huiscultuur die op een Westerse leest geschoeid is.
Halsema vindt individualisering positief, daarin blijft ze libertair-liberaal. Economisch gezien ziet de politica zichzelf niet als liberaal, “maar cultureel en staatsrechtelijk gezien wél, omdat ik als lijsttrekker van GroenLinks vrijheid heb willen herintroduceren als links begrip. Vrijheid bestaat voor mij niet alleen uit grondrechten, maar ook uit sociale rechten.”
De staat kan volgens de politica vrijheid verhogen maar linkse partijen, zelfs GroenLinks, hebben de fout gemaakt een gemakzuchtig étatisme gestimuleerd te hebben.
Wat ik ook wel raar vind, Halsema ziet de partij van de xenofobe ex-VVD'er Geert Wilders niet als rechts. “Wilders haat links, maar dat maakt hem nog niet meteen rechts. Veel van zijn culturele denkbeelden zijn natuurlijk bijzonder rechts, maar zijn sociaal-economische plannen zijn bij vlagen uitermate links.”
Het discours van Wilders zit echter vol met holle retoriek en ik vertrouw de man eigenlijk voor geen cent. Ik vind hem een erg autoritaire chauvinist en nationalist.
Nationalisten hebben er vaak geen problemen mee om de werking van natiestaten te huldigen, nationalisme leeft immers van het concept natie, en zonder natiestaten is er ook geen nationalisme. Nationalisme brengt echter geen vrijheid.
Net als Halsema ben ik geïnspireerd door de geschriften van de libertaire historicus en schrijver Arthur Lehning (1899 -2000). Al op jonge leeftijd (in 1926) schreef Lehning over vrijheid : "Alleen in een vrije, dit is harmonische maatschappij kan zich de persoonlijkheid ontwikkelen. Naarmate de autoriteit vermindert en de vrijheid toeneemt, vrijwillige samenwerking en rechtvaardigheid zich in het maatschappelijke doorzet, lost zich de schijnbare tegenstelling individualisme-socialisme in zijn natuurlijke synthese sociaal-individualisme (anarchisme) op."
Zijn visie op vrijheid en de maatschappij zou later niet veel meer veranderen. Lehning bleef een Vrije socialist, die er veel aan deed om het socialisme van zijn autoritaire, onvrije invloeden te ontdoen.
Femke Halsema hecht al lang aan wat ze in 2005 "positieve vrijheid" noemde : "het scheppen van gelijke kansen op individuele vrijheid door emancipatie, onderwijs en arbeid." Ze citeerde daarbij toen ook Lehning : "Er moet.gelijkheid van vrijheid bestaan".
In het bevorderen van positieve vrijheid lag volgens Halsema "de opdracht voor linkse politiek: de maatschappelijke voorwaarden scheppen waaronder mensen zich daadwerkelijk vrij van achterstand en achterstelling kunnen emanciperen."
“Opnieuw lijnrecht tegenover elkaar. De kloof tussen links en rechts” is het relaas van een recent dubbelinterview, daarin belicht de Groene Amsterdammer deze maand de ideeën van twee Nederlandse politici.
“Het verschil tussen traditioneel linkse en rechtse partijen is in aanloop naar de verkiezingen weer actueel. GroenLinks-lijsttrekker Femke Halsema in gesprek met VVD'er Henk Vonhoff over een verwarrende tegenstelling.”
Na het artikel bekeken te hebben bekruipt me een gevoel van onbehagen. Wat een verwarrend relaas eigenlijk.
Zeker Vonhoff, die bij een rechts-liberale partij zit maar zichzelf omschrijft “als een uitgesproken linkse politicus”, slaat er regelmatig naast. Hij vindt de vakbeweging bijvoorbeeld rechts tegenwoordig, “want ook de vakbonden verdedigen de status-quo”.
Bovendien vindt Vonhoff de links-rechts tegenstelling een “volstrekt onbruikbare en achterhaalde tegenstelling geworden”.
Maar ook Femke Halsema zegt regelmatig dingen die me de wenkbrauwen doen fronsen.
“Het is links om de staat toe te staan in te grijpen in de economie, net zoals het links is om van de overheid een sociale politiek te verlangen”, vindt Halsema.
Dat klopt, maar is het ingrijpen van de staat in de economie altijd links? Nee dus, denken we maar aan vormen van economisch protectionisme en repressieve wetten tegen stakende mensen in bedrijven. Of wat met het beknotten van alternatieve economie door staten, al dan niet door gerechtelijke represailles tegen groepen die in grote mate buiten de kapitalistische economie actief worden?
GroenLinks vindt Halsema een progressief-linkse partij en “de moderne VVD”, de partij van Vonhoff, helemaal niet. “Waar GroenLinks vindt dat de overheid bijzonder terughoudend moet zijn in het doordringen van de privé-sfeer van haar burgers, is de VVD tegenwoordig juist van mening dat privacy ondergeschikt is aan andere belangen.”
Halsema vindt de VVD van de afgelopen twintig jaar “van een liberale partij veranderd in een economisch neoliberale en conservatieve partij”. Vroeger waren deze liberalen “kosmopolitisch” maar nu klampen ze zich vast aan de Nederlandse identiteit, zegt ze.
Halsema : “De mensen die het zwaarst getroffen zijn door de crisis zijn niet wij, maar de mensen in Afrika. Onze reflex mag niet zijn om als eerste te bezuinigen op de allerarmsten. Dat vind ik anti-liberaal.”
Of die mensen van de VVD vroeger zo kosmopolitisch waren, ik betwijfel het wel wat eigenlijk. Want wat is kosmopolitisch? De VVD heeft in zeer grote mate een achtergrond en huiscultuur die op een Westerse leest geschoeid is.
Halsema vindt individualisering positief, daarin blijft ze libertair-liberaal. Economisch gezien ziet de politica zichzelf niet als liberaal, “maar cultureel en staatsrechtelijk gezien wél, omdat ik als lijsttrekker van GroenLinks vrijheid heb willen herintroduceren als links begrip. Vrijheid bestaat voor mij niet alleen uit grondrechten, maar ook uit sociale rechten.”
De staat kan volgens de politica vrijheid verhogen maar linkse partijen, zelfs GroenLinks, hebben de fout gemaakt een gemakzuchtig étatisme gestimuleerd te hebben.
Wat ik ook wel raar vind, Halsema ziet de partij van de xenofobe ex-VVD'er Geert Wilders niet als rechts. “Wilders haat links, maar dat maakt hem nog niet meteen rechts. Veel van zijn culturele denkbeelden zijn natuurlijk bijzonder rechts, maar zijn sociaal-economische plannen zijn bij vlagen uitermate links.”
Het discours van Wilders zit echter vol met holle retoriek en ik vertrouw de man eigenlijk voor geen cent. Ik vind hem een erg autoritaire chauvinist en nationalist.
Nationalisten hebben er vaak geen problemen mee om de werking van natiestaten te huldigen, nationalisme leeft immers van het concept natie, en zonder natiestaten is er ook geen nationalisme. Nationalisme brengt echter geen vrijheid.
